TCAF 2019

TCAF – The Toronto Comic Arts Festival 2019
EEN VERSLAG DOOR AIMÉE DE JONGH

——————————————-

Op 11 en 12 mei 2019 vond het stripfestival TCAF (Toronto Comic Arts Festival) plaats. Dit festival is in de loop der jaren uitgegroeid tot het grootste evenement voor alternatieve strips (“indie comics”) en graphic novels in Canada. Dit jaar mocht ik op uitnodiging van mijn uitgevers Conundrum Press (CAN), Selfmadehero (UK) en het Nederlands Letterenfonds aanwezig zijn om de Nederlandse strip te vertegenwoordigen, maar ook om mijn nieuwe boeken Blossoms in Autumn en Taxi! te presenteren. Beide boeken zijn in het Engels vertaald, en dit was de eerste keer dat ze in Canada te koop waren. Voor beide had ik zowel zaterdag als zondag signeersessies bij de stands van de uitgevers, maar ik mocht ook aan twee panels deelnemen: Spotlight Aimée de Jongh en Characters of Age. Andere aanwezige Nederlandse tekenaars dit jaar waren Mei-Li Nieuwland, Margreet de Heer, Yiri T. Kohl en Typex. Veel auteurs noemden ons al spottend “The Dutch invasion” of “The Dutch wave”. Het betekent dat Nederland eindelijk iets te zeggen heeft in de Noord-Amerikaanse stripwereld.

TCAF van bovenaf. Op elke verdieping staan stands. Foto: Margreet de Heer

TCAF – Het publiek
Dit was de tweede keer dat ik TCAF mocht bezoeken, en de eerste keer (in 2017) had een verpletterende indruk op me gemaakt. Het is voor mij één van de leukste stripfestivals van dit moment, in eerste plaats door het aanbod. Er zijn enkel uitgevers en stripmakers – verwacht dus geen merchandise stands met T-shirts van superhelden, cosplay-kostuums of signerende acteurs uit TV-series. TCAF is een festival voor de makers, en dit is ook waarom veel tekenaars de beurs verkiezen boven andere comic-cons. Een ander aspect dat TCAF zo aantrekkelijk maakt, is het publiek. Hoewel de bezoekers van stripbeurzen in Nederland, België en Frankrijk nog vooral bestaan uit oudere mannelijke bezoekers die de strips uit hun jeugd zoeken, trekt TCAF een bijzonder gevarieerd publiek. Opvallend is het aantal jongere bezoekers. Eén blik in het gangpad, en ik zie vooral een gevarieerde groep mensen tussen de 16 en 30 jaar. Het grootste gedeelte is vrouw. Opvallend zijn ook het grote aantal bezoekers van verschillende afkomsten (people of colour), een verfrissend beeld in vergelijking met de vooral door witte mannen bezochte Europese stripbeurzen. De organisatie van TCAF maakt er bovendien een persoonlijke missie van om een podium te bieden aan makers en fans van queer comics, oftewel strips over de LHGBT-community. Dit zie je direct terug in het pubiek; het is kleurrijk, verrassend, exentriek, en creatief. Het is een doelgroep die zich normaal in Europa niet in stripwinkels vertoont. Maar hier in Canada zijn strips júist een manier waarop zij zich kunnen uiten, het is een medium waarin zij hun persoonlijke verhalen kwijt kunnen. En de stripgemeenschap vormt een creatieve, open community waarin zij geaccepteerd worden. TCAF is gratis, en vindt plaats op een toplocatie (de Toronto Reference Library in het hart van de stad). Dit draagt zeker bij aan het bizar grote aantal bezoekers: 25.000 dit jaar. Maar voor mijn gevoel is het “community gevoel” de grootste trekpleister.

Een deel van het festival: De begane grond en eerste verdieping. Foto: TCAF

TCAF – De makers
TCAF biedt een podium voor nieuwe, jonge stripmakers en hun werk. Dat betekent niet dat het niveau amateuristisch is, in tegendeel zelfs. De deelnemende stripmakers zijn enkele van de beste en meest inspirerende auteurs die ik ken. Dit jaar waren o.a. Craig Thompson, Jillian Tamaki en Seth hoofdgasten. Ook de Japanse horror-tekenaar Junji Ito, die tot de grootste mangatekenaars van deze eeuw behoort, was te gast. Het is moeilijk om indie comics in één zin te omschrijven. Veelal zijn de strips geïnspireerd door animatiefilms en door manga. Maar een groot deel komt ook voort uit de absurdistische underground zines, of het zijn geprinte versies van populaire webcomics op internet. Het is een eclectische mix met niet één esthetiek. Eerder heerst er een gevoel van alles mag. Waar de ene stripmaker letterlijk stripboekjes verkoopt, richt een ander zich op de verkoop van postkaarten of prints met eigen ontwerp. Dit jaar was ook Europe Comics te gast; een overkoepelende organisatie waar de grootste Europese uitgevers samenwerken (o.a. Dupuis, Dargaud en Lombard). Met Europe Comics zijn ze in staat om hun werk overzichtelijk te presenteren, om zo de Noord-Amerikaanse markt te veroveren. Het was interessant om te zien hoe de Europese strips qua tekenstijlen nog erg vastzitten in een bepaald Franco-Belgisch stramien, naast de Canadese en Amerikaanse stripmakers, die alle vrijheid nemen om te maken wat ze willen.
Wat nog een jaloersmakende trend is op TCAF, is de manier waarop ze zich inzetten voor de professionalisering van de stripsector. Tijdens het festival worden er tientallen interessante panels georganiseerd waarin wordt gediscussieerd over het stripvak. Zo was er een panel waarin striptekenaars reageerden op de verfilmingen van hun boeken, en was er een workshop over het letteren van strips, en werd er gepraat over hoe moeilijk het is om een stripbiografie te maken. Op de vrijdag voor het festival organiseert TCAF ook nog eens The Word Balloon Academy, een dag los van het festival, vol lezingen over het beroep en alles wat erbij komt kijken: van jezelf promoten op social media, tot het benaderen van een uitgever, tot belastingaangifte voor kleine ondernemers. Belangrijk om te melden is dat deze lezingendag gratis is. Je hoeft je alleen op de website aan te melden. Het is voor makers een perfecte leerzame start van het festivalweekend.

 

Nieuwe boeken
Voor mij draaide TCAF dit jaar om twee boeken die voor het eerst in Canada verschenen. Ten eerste Blossoms in Autumn, de Engelse vertaling van L’Obsolescence Programmée de Nos Sentiments. Het boek gaat over de ontluikende liefde van twee zestigers in de herfst van hun leven. Het Engelse boek is uitgegeven bij de Britse uitgever Selfmadehero, die al eerder mijn The Return of the Honey Buzzard publiceerden. Het tweede boek dat mij naar TCAF bracht was Taxi!, bij de Canadese uitgeverij Conundrum Press van Andy Brown. Het boek is autobiografisch, en gaat over vier taxiritten die ik heb gehad in Jakarta, Los Angeles, Washington DC en Parijs. De Engelse editie zal officieel pas in september verschijnen, maar het leek de uitgever zonde om TCAF te missen. Daarom besloot hij het boek al op TCAF te presenteren als een exclusieve pre-release. Bovendien werd het boek gepromoot in het programmaboek van TCAF en op de website. Door deze aandacht verkocht het ontzettend goed. Taxi! zag ik tijdens TCAF zelf ook voor het eerst; en dat was een heel bijzonder moment. Het is precies geworden zoals ik het in gedachten had!

Eindelijk mocht ik mijn boek “Taxi!” vasthouden!

Dag-tot-dag verslag: Vrijdag 10 mei
Mijn eerste ontmoeting in Toronto was op vrijdag 10 mei, toen ik samen met stripmakers Margreet de Heer en Yiri T. Kohl uitgenodigd werd door het Nederlands Consulaat-Generaal in Toronto. Jorn Leeksma en zijn collega’s onthaalden ons, met een grote glimlach, omdat wij de eerste striptekenaars waren die hun kantoor bezochten. Jorn is zelf ook stripverzamelaar en we hadden dus genoeg om over te praten. Eén van de dingen die hij ons vertelde was dat het Consulaat Generaal onder andere als taak heeft om de Nederlandse creatieve industrie in Toronto (en Canada) te promoten. Dat geldt dus ook voor de Nederlandse stripwereld, iets waar ik me tot dan toe niet bewust van was. We gaan de komende tijd dus nadenken over de mogelijkheden – wie weet in samenwerking met een volgende editie van TCAF. Het was al met al een hele nuttige en leuke ontmoeting. En er moest natuurlijk een groepsfoto gemaakt worden!

Striptekenaars op bezoek bij het Nederlands Consulaat-Generaal in Toronto. V.l.n.r.: Margreet de Heer, Jorn Leeksma, Aimée de Jongh, Yiri T. Kohl

De tweede afspraak die dag was een gesprek met de Nederlandse striptekenares en illustratrice Mei-Li Nieuwland, en de Amerikaanse podcaster Jimmy Aquino. Jimmy zou ons dat weekend beide voor zijn podcast Comic News Insider interviewen en wilde ons van tevoren ontmoeten in het Marriott Hotel, waar alle auteurs verbleven. Na een gezellig gesprek met Jimmy hebben Mei-Li en ik nog een lezing bijgewoond op de Word Balloon Academy, waar twee tekenaars hun ervaringen met social media deelden. Na de lezing trok ik me terug in mijn hotelkamer om even bij te komen van de drukke dag, terwijl Mei-Li haar interview met Jimmy Aquino had in de lobby. Rond 18:00 moesten we ons alweer haasten naar de volgende afspraak: de TCAF Kick-Off. Dit evenement is de jaarlijkse officiële opening van het festival en het was compleet uitverkocht. De kick-off bestond uit een 2-uur lang durend gesprek met de Japanse horrormeester Junji Ito, bekend van zijn bloedstollende mangareeks Uzumaki. Als je denkt dat dat saai is, heb je het mis. Deze serie behoort tot mijn absolute favorieten en ik was daarom erg blij dat we plekken hadden bemachtigd. Hoewel Ito alleen Japans sprak, was er een tolk die voor hem alles in het Engels vertaalde. Zij was eigenlijk de ster van de avond; ze had een groot gevoel voor humor, waardoor we regelmatig huilend van het lachen op onze stoelen zaten. We verwachtten een discussie over lugubere jeugdtrauma’s en diepe analyses van Ito’s werk, maar we kregen een luchtig gesprek over zijn werkwijze, zijn geschiedenis als tandarts en de invloed van zijn strips op zijn familie. Over Ito’s inspiratie zei hij simpelweg: “My wife is scary”.

Het interview met Junji Ito (midden) en een tekening uit zijn belangrijkste werk, Uzumaki.

Dag-tot-dag verslag: Zaterdag 11 mei
Zaterdag was de eerste en meteen ook drukste dag van TCAF. Wat ik toen nog niet wist, was dat het op zondag moederdag was, waardoor velen besloten hadden enkel op zaterdag te komen. De gangpaden waren daarom extra vol, en het maakte het moeilijk om van de ene naar de andere plek te komen. Gelukkig had ik een plekje achter de tafels van mijn uitgevers. Op zaterdagochtend signeerde ik Blossoms in Autumn bij Selfmadehero, en na de lunch mocht ik aanschuiven bij Conundrum Press om TAXI! te signeren. Beide boeken werden hartelijk onthaald door de lezers en ik had ook goede gesprekken met auteurs die tegelijkertijd signeerden. Ook Typex en Margreet de Heer waren druk bezig met het signeren van hun boeken (Typex’ Andy en Love: A Discovery in Comics). Rond 15:00 mochten zij aanschuiven bij het panel Dutch Comics, gemodereerd door Mark Nevins. In dit panel werd er in een uur tijd in vogelvlucht naar de stand van de Nederlandse strip gekeken, een wereld die voor de meeste Canadezen natuurlijk totaal onbekend is. Tom Poes, Bommel, maar ook Peter Pontiac, Erik Kriek en de strip Dating For Geeks passeerden de revue. Na een uur was duidelijk dat de Nederlandse strip een rijke geschiedenis heeft en zich nog steeds ontwikkelt.

Signeren bij Conundrum Press. Foto: Jody Culkin, Publishers Weekly

Signeren op de drukke zaterdag. Een rij! Foto: Conundrum Press

Mark Nevins, Typex en Margreet de Heer bespreken de Nederlandse strip “Dating For Geeks” in het panel over Nederlandse strips.

Na het panel over Dutch Comics was het eindelijk tijd voor mijn eigen eerste panel, namelijk Spotlight: Aimée de Jongh. Hierin interviewde Jimmy Aquino mij een uur lang over mijn laatste twee boeken, mijn stripverslag over Lesbos en over mijn debuut The Return of the Honey Buzzard. Het gesprek werd tegelijkertijd opgenomen voor zijn podcast Comic News Insider, deze aflevering zal later online verschijnen. Jimmy en ik hadden een vlot en leuk gesprek. Hij eindigde met een reeks trivia vragen waar ik regelmatig geen antwoord op wist, maar hilarisch was het wel.

Het panel Spotlight: Aimée de Jongh

Jimmy Aquino en ik na het panel Spotlight: Aimée de Jongh. Foto: Jimmy Aquino

Hoewel de beurs nu zijn deuren sloot, was de dag nog lang niet voorbij. Met Mei-Li had ik namelijk nog een bijzondere ontmoeting de bar van het hotel, met Craig Thompson en zijn broer Phil. Craig Thompson is de auteur van het magistrale boek Blankets, een graphic novel die mij als tiener enorm gevormd heeft en die tot mijn favoriete graphic novels aller tijden behoort. Het was bijzonder om hem te ontmoeten en met hem te praten over zijn nieuwe project, Ginseng Roots. Om 20:00 was het tijd voor de laatste afspraak van de dag: een etentje met mijn uitgever Selfmadehero en hun distributeur Abrams Books. Mei-Li en ik namen plaats naast de auteur en illustrator Brian Selznick, die bekend is geworden met het boek The Invention of Hugo Cabret, verfilmd als Hugo door Martin Scorcese. Hoewel het mijn eerste kennismaking was met Selznick’s werk, ben ik inmiddels groot fan! We hebben de hele avond gepraat, over ons werk, over boekverfilmingen en over al onze toekomstige projecten. Het was een aangenaam gesprek en ik hoop hem zeker nog eens te zien. Met een aantal stripauteurs sloten we de avond af met een borrel in de hotelbar. Een relaxte afsluiting van een dag vol nieuwe indrukken.

Dag-tot-dag verslag: Zondag 12 mei
De laatste dag van TCAF, en tevens moederdag, wat in Canada groots gevierd wordt. Het was daarom een stuk rustiger op de beursvloer. Mijn dag begon vroeg, want om 10:30 nam ik deel aan het panel Characters of Age met auteurs Ezra Claytan Daniels, Julian Hanshaw en de bekende Canadese stripmaker Seth. Daar werd opnieuw een Nederlandse connectie gelegd, maar dit keer eentje die ik niet zag aankomen: Op Seth na hadden álle panelleden los van elkaar aan projecten gewerkt met Submarine, een animatie- en productiehuis in Amsterdam. Sterker nog, we hadden alledrie samengewerkt met dezelfde contactpersoon: Remco Vlaanderen. Het was een bizar toeval omdat we elkaar tot dan toe helemaal niet kenden. We moesten daarom wel even een foto maken als bewijs voor Remco, met ook de opdracht om nu met Seth een project te maken, natuurlijk!

Het Submarine-team: Ezra Claytan Daniels, Aimée de Jongh, Julian Hanshaw bij het panel Characters of Age

Seth, Ezra Claytan Daniels, Aimée de Jongh, Julian Hanshaw bij het panel Characters of Age

Characters of Age panel. Met v.l.n.r. Ezra Claytan Daniels, Seth, Aimée de Jongh, Julian Hanshaw en moderator Brigid Alverson.

Het panel Characters of Age was één van de hoogtepunten van het festival voor mij. Het onderwerp was het ontbreken van oudere hoofdfiguren in strips, en waarom we als stripmakers zo geobsedeerd zijn door de jeugd. Ik mocht aan het panel deelnemen omdat het boek Blossoms in Autumn vertelt over het liefdesleven van de twee zestigjarige hoofdpersonen. En ook de andere auteurs in het panel hadden nieuwe boeken uit waarin leeftijd en ouderdom een rol speelde. Moderator Brigid Alverson wist van al onze boeken één boeiend en vlot verhaal te maken, waar ik veel bewondering voor had. Al snel verplaatste de discussie zich naar het onderwerp van herinneringen, en hoe wij als mens een narratief proberen te maken van het leven dat achter ons ligt. Vervolgens praatten we over de perceptie van leeftijd; waarom je je zo oud als je leeftijd voelt (of juist niet) en of leeftijd er eigenlijk toe doet. Vooral Seth had bijzondere bijdragen die nog lang zijn blijven hangen. Gelukkig is het gesprek opgenomen door twee bibliothecarissen uit Toronto, die een archief en blog maken over specifiek strips over ouderen. De audio zal daar t.z.t. geplaatst worden.

De dag eindigde met signeersessies bij Conundrum Press en Selfmadehero. Rond 15:00 kon ik eindelijk voor het eerst daadwerkelijk de beurs oplopen om zélf rond te kijken. Het enige boek dat op mijn lijst stond was Pope Hats #6, het nieuwe stripalbum van het Canadese talent Hartley Lin, die ik al eerder ontmoet had. Ik zocht hem op en hij signeerde een boek voor mij, wat meteen de enige handtekening was die ik tijdens heel TCAF heb verzameld. Maar als ik nul handtekeningen had was het ook goed geweest. Het belangrijkste op dit festival was het netwerken, het ontmoeten van collega’s, het praten over het vak, en het signeren van boeken. Daar is letterlijk al mijn tijd aan op gegaan, wat natuurlijk helemaal geen straf is.

Ook op zondag ging het signeren door! Foto: Conundrum Press

Hartley Lin signeert Pope Hats #6

De zondag eindigde met een etentje van Conundrum Press, waarbij ik enkele auteurs die ik de rest van het festival continu misliep eindelijk eens rustig kon spreken. Het was een heerlijke relaxte avond met veel lol. Met Conundrum-uitgeefster Sarah Sawler en autrice Kat Verhoeven (geen Nederlandse!) besloten Mei-Li en ik naar de officiële TCAf afterparty te gaan. Hier sloten we het festival af, met nog één maal netwerken en biertjes. Op de weg terug namen we met uitgeefster Sarah een taxi en we lachten dat het de perfecte afsluiter was, omdat het onderwerp van mijn boek bij Conundrum ook taxi’s was. Het was tijd om mijn koffer in te pakken. 

Terugreis
Op mijn vlucht naar huis heb ik nog regelmatig teruggedacht aan de vele indrukken, nieuwe gezichten en mooie gesprekken. Het voelde regelmatig alsof ik een week aan afspraken in twee dagen had gepropt. Maar daarom was dit jaar ook zo’n succes. Het is een beurs die nodig is, omdat het de creativiteit bovenop stelt, en zoekt naar verbreding en verbinding tussen groepen. Het is een beurs die het bezoeken écht waard is, zelfs voor ons Nederlanders, omdat het volgens mij het (soms) verloren vertrouwen in de stripwereld herstelt. Toronto is niet om de hoek, dat weet ik, maar een combi van TCAF en een paar dagen Toronto is volgens mij de prijs meer dan waard. Of alle boeken die je koopt nog in de koffer passen, is een tweede….

• Aimée de Jongh, 21 mei 2019

 

Notities en opmerkingen:
– De volgende internationale stripbeurs die ik bezoek in samenwerking met Selfmadehero en het Nederlands Letterenfonds is SPX, van 14 tot 15 september 2019 in Washington DC! Voor meer info, check de website
– Meer foto’s van de beurs: https://www.publishersweekly.com/pw/by-topic/industry-news/comics/article/80043-photo-mania-toronto-comic-arts-festival-2019.html
– Meer info over TCAF: http://www2.torontocomics.com/
– Bloesems in de Herfst is reeds verschenen in het Nederlands bij Ballon Media
– Taxi! komt in het Nederlands uit eind mei 2019, bij Scratch Books